Empatia może skutecznie ograniczać występowanie cyberprzemocy. Odgrywa ona istotną rolę w ograniczeniu nasilenia cybersprawstwa, jak również generuje potencjał aktywnego wspierania pokrzywdzonych rówieśników przez świadków cyberagresji. Kluczowym dla jej efektywności jest poznawczy aspekt – zdolność do przyjmowania i rozumienia perspektywy innych. Polecamy raport z badań.
Empatia nie tylko kieruje uwagę na potrzeby innych ludzi, ale umożliwia też przewidywanie długofalowych skutków poszczególnych działań. Także model komunikacji efektywnej uczący komunikatów wyrażanych w postaci Ja okazał się skutecznie ograniczać agresję we wzajemnych relacjach.
Polecamy zapoznanie się z raportem z badań Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego autorstwa Julii Barlińskiej, Dominika Lalaka i Anny Szuster. W ramach projektu pt. Interdyscyplinarny Model Przeciwdziałania Agresji i Cyberprzemocy Technologicznej (IMPACT) mierzona była efektywność metod aktywizujących kompetencje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem empatii to temat badań psychologicznych.
Prezentowane wnioski z badań posłużyły do opracowania innowacyjnego polskiego programu profilaktyki cyberprzemocy. To pierwszy w Polsce zintegrowany projekt przeciwdziałania cyberprzemocy łączący trzy aspekty: psychologiczny, pedagogiczny i technologiczny, który ma trafić niedługo do polskich szkół.
Cyberprzemoc w liczbach
Cyberprzemoc jest traktowana, przez większość badaczy jako nowy rodzaj agresji rówieśniczej w cyberprzestrzeni. Istotę tego problemu potwierdzają wyniki raportu NIK z 2014 r., według którego została ona uznana za jedno z dwóch głównych, nasilających się w ostatnich latach zjawisk patologicznych i największych wyzwań, przed którymi stoją polskie szkoły.
Według polskich danych w roku 2016 ze smartfonów korzystało już 44% dzieci w wieku 5–15 lat (GUS, 2016). Powszechność dostępu do technologii mobilnych, a także większe umiejętności technologiczne młodzieży niż dorosłych ograniczają kontrolę tych ostatnich, sprzyjając eskalacji zagrożeń, takich jak cyberprzemoc rówieśnicza.
Według raportu Nastolatki Web 3.0 32,2% badanych zostało obrażonych w internecie, a aż 58,1% respondentów spotkało się z sytuacją, w której ktoś ze znajomych padł ofiarą poniżenia lub ośmieszenia w cyberprzestrzeni. Nie bez znaczenia jest też liczba sprawców – aż 33,3% badanych przyznało się do rozpowszechniania kompromitujących informacji o swoich znajomych, a 34,2% – zadeklarowało straszenie rówieśników w sieci.
Według danych projektu IMPACT 14% uczniów było świadkami sytuacji, w której szkolny znajomy był przez dłuższy czas dręczony z wykorzystaniem internetu lub telefonów/smartfonów w taki sposób, że cierpiał i trudno mu się było bronić. Bycie ofiarą takich aktów zadeklarowało 8% badanych, a 11% przyznało się do sprawstwa takich zdarzeń.
Mechanizmy cyberprzemocy
Ofiara wskutek przemocy jest narażona na podwójne cierpienie. Po pierwsze, na strach przed negatywnymi działaniami ze strony pierwotnego sprawcy, po drugie, na stygmatyzację ze strony świadków dalej przyłączających się do aktów agresji. Ze względu na charakterystyczną dla cyberprzestrzeni trwałą dostępność (24 godz. / 7 dni) ofiara nie ma możliwości zupełnie odciąć się od działań agresora.
Sieć wpływa także sposób funkcjonowania sprawców. Generuje ona z ich udziałem tzw. efekt kabiny pilota – stan analogiczny do doświadczeń pilotów, którzy nie mają bezpośredniego kontaktu z ofiarami zrzucanych przez siebie bomb – w którym agresor w wyniku pośredniego kontaktu przez komputer może bez oporu szykanować ofiarę przez to, że jej nie widzi, oraz efekt rozhamowania zachowania – odczucie, w którym sprawca dopiero po fakcie zastanawia się nad tym, co zrobił, ponieważ wcześniej, w trakcie działania, nie zdawał sobie sprawy z przekraczania społecznie nieakceptowanych granic.
Raport z badań: Jak skutecznie ograniczyć cyberprzemoc rówieśniczą cyberprzemoc